Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2008

Το σχέδιο τσιμεντοποίησης των νησιών

Ο τεχνικός και επιστημονικός κόσμος και περιβαλλοντικές οργανώσεις απορρίπτουν το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό

Του Γιωργου Λιαλιου

Παρθένες παραλίες και πλαγιές παραδίδονται στο τσιμέντο, «πριμοδοτείται» η δόμηση σε ήδη κορεσμένες περιοχές, ενώ δίνεται «πράσινο φώς» για μια «παμφάγο» τουριστική ανάπτυξη. Αυτό είναι το «ελληνικό» μοντέλο ανάπτυξης, που προτείνει το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό, για το οποίο το ΥΠΕΧΩΔΕ διατείνεται ότι προάγει την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος, προστατεύοντας το περιβάλλον. Για το τελευταίο, όλες οι περιβαλλοντικές οργανώσεις εγείρουν σοβαρές ενστάσεις.
Τα δύο παραδείγματα που παρουσιάζει σήμερα η «Κ» -με τη βοήθεια αρχιτεκτόνων- βασίζονται στις διατάξεις του σχεδίου για τη δημιουργία παραθεριστικών χωριών προς πώληση και αποτυπώνουν τη φιλοσοφία του χωροταξικού του τουρισμού, που βρίσκεται σήμερα για διαβούλευση στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας. Οι συνέπειες είναι εμφανείς.
Στα δύο αυτά παραδείγματα δεν υπάρχει υπερβολή, στις απεικονίσεις δεν περιλαμβάνονται οι δρόμοι που θα ανοιχτούν, τα τεχνητά επίπεδα που πιθανόν να δημιουργηθούν, η διαμόρφωση των κοινόχρηστων χώρων, οι χώροι στάθμευσης, οι υποδομές. Αυτό που φαίνεται όμως ξεκάθαρα είναι η επίδραση που θα έχει το «ελληνικό» μοντέλο στο τοπίο νησιών και παράκτιων περιοχών. Η ανεύρεση μεγάλων εκτάσεων είναι ο μόνος περιορισμός, εξαιτίας της μικροϊδιοκτησίας στην Ελλάδα -αν και αυτό αποδεικνύεται ότι δεν είναι και τόσο δύσκολο, χάρη στο «ιερό» real estate- και όχι μόνο. Για παράδειγμα, μεγάλο τμήμα της Ιου και της Σκύρου άλλαξαν χέρια τα τελευταία χρόνια. «Υπόγεια» γίνονται κινήσεις και σε άλλα νησιά. Εξάλλου, το ΥΠΕΧΩΔΕ διευκολύνει όσο μπορεί την κατάσταση: δίνοντας παρεκκλίσεις από τη σημερινή νομοθεσία, όπως λ.χ. να θεωρείται (και να κτίζεται) ενιαία μια έκταση που χωρίζεται στα δύο από δρόμο, από γέφυρα, από οποιοδήποτε έργο υποδομής!

Δύο είναι τα βασικά προβλήματα του πλαισίου, στα οποία επικεντρώνονται τα βέλη της κριτικής.

- Πρώτον, ότι προωθεί την ακόμα μεγαλύτερη τουριστικοποίηση των ιδιαίτερα τουριστικών (συχνά κορεσμένων) περιοχών, ενώ δεν κάνει καμία αναφορά στην φέρουσα ικανότητά τους, η οποία θεωρείται ανεξάντλητη. Εξίσου ανεξάντλητοι θεωρούνται και οι φυσικοί πόροι, καθώς μικρά νησιά όπως η Αντίπαρος και η εντελώς άνυδρη Φολέγανδρος βρίσκονται στην ίδια κατηγορία με νησιά όπως η Ρόδος και η Κέρκυρα. Εκεί δηλαδή, όπου επιτρέπονται οι μεγάλες τουριστικές μονάδες.

- Δεύτερο -και κύριο- πρόβλημα, τα «νέα τουριστικά προϊόντα» που περιγράφονται στα άρθρα 9 και 10 του σχεδίου, αλλού ασαφώς και αλλού με μεγάλη λεπτομέρεια. Ανάμεσα σε αυτά, ένα νέο για τα ελληνικά δεδομένα μοντέλο: η δημιουργία μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, στο πλαίσιο των οποίων θα ανεγείρονται παραθεριστικές κατοικίες προς μακροχρόνια μίσθωση ή πώληση. Με άλλα λόγια, τη στιγμή που δειλά ανοίγει η συζήτηση για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης, η Πολιτεία σπεύδει να την ενισχύσει και να την πριμοδοτήσει, πιο μαζικά από ποτέ.


Ενστάσεις
Το μοντέλο αυτό απορρίπτεται σχεδόν από το σύνολο του τεχνικού και επιστημονικού κόσμου, τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, ακόμα και από τους επαγγελματίες του τουρισμού (παρότι είναι οι άμεσα επωφελούμενοι) λόγω της σαφούς συγγένειάς του με το λεγόμενο «ισπανικό μοντέλο». Ενα μοντέλο ανάπτυξης που οδήγησε στην ταχεία δόμηση όλης της παράκτιας ζώνης της νότιας Ιβηρικής και των ισπανικών νησιών και εγκαταλείφθηκε πλέον από δεκαετίας, όταν έσκασε η «φούσκα» του real estate. Ομως άφησε τις ισπανικές αρχές να προσπαθούν να κατεδαφίσουν τεράστια ξενοδοχεία και κτίρια, προσπαθώντας να αποκαταστήσουν την καταστροφή. Η ζημιά όμως είχε γίνει. Γνωρίζοντας καλά την περίπτωση, το ΥΠΕΧΩΔΕ απορρίπτει κάθε σύγκριση με το «ισπανικό» μοντέλο, τονίζοντας ότι το ελληνικό πλαίσιο έχει πιο αυστηρές διατάξεις, λ.χ. προβλέπει μεγαλύτερες αποστάσεις από τον αιγιαλό και χαμηλότερα ύψη κτιρίων. Η ουσία όμως παραμένει η ίδια: τα δύο σχέδια έχουν την ίδια φιλοσοφία και, όπως εκτιμάται, το ίδιο καταστροφικά αποτελέσματα.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν βέβαια ότι η προσπάθεια του ΥΠΕΧΩΔΕ να δημιουργήσει χωροταξικό πλαίσιο στη χώρα, κλείνοντας μια τεράστια εκκρεμότητα δεκαετίων, είναι αμελητέα. Ομως, ειδικά στην περίπτωση του πλαισίου για τον τουρισμό, οι συνέπειες από την εφαρμογή του φαίνεται ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερες απ' ό,τι είχαμε φανταστεί και μάλιστα χειρότερες... από την ανυπαρξία γενικού πλαισίου. Συνέπειες που θα είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν, όχι μόνο όσον αφορά την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την καταστροφή του τοπίου σε παρθένες σήμερα περιοχές και την εξάντληση των φυσικών πόρων, αλλά και την ίδια τη βιωσιμότητα του τουρισμού, αυτή που υποτίθεται ότι έρχεται να προστατεύσει…
ΚΑΘΗΝΕΡΙΝΗ

Χαριστική βολή στη λίμνη Κουμουνδούρου

Σχεδιάζεται η μετεγκατάσταση δεξαμενών πετρελαίου από το Πέραμα στον ήδη βαριά μολυσμένο υδροβιότοπο της Αθηνας

Του Γιαννη Ελαφρου

Συγκλονιστικές οι εικόνες από τη λίμνη Κουμουνδούρου, εκεί στο Θριάσιο, δίπλα στη Ελευσίνα, όπου η ζωή δίνει πεισματικά μάχη μέσα και ενάντια σε ένα τοξικό βούρκο, που έχει δημιουργηθεί από την εδώ και δεκαετίες ανεξέλεγκτη βιομηχανική λειτουργία. Ποιος θα το περίμενε ότι μέσα από τα πετρελαιοειδή που κατακλύζουν την επιφάνεια και τα ιζήματα της λίμνης θα πετούν πουλιά, αγωνιώντας να επιβιώσουν σε ένα τελείως αφιλόξενο περιβάλλον. Τώρα όμως, η απειλή μεταφοράς στο γειτονικό στρατόπεδο τεράστιων δεξαμενών πετρελαιοειδών μπορεί να δώσει τη χαριστική βολή στο οικοσύστημα.
«Εκατοντάδες πουλιά, ερωδιοί (λευκοτσικνιάς, σταχτοτσικνιάς), αγριόπαπιες, φαλαρίδες και γλάροι, χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα τον υγροβιότοπο της λίμνης. Πρόσφατα εμφανίστηκε και ένας κύκνος», λέει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Κόκκινος, μέλος της Πρωτοβουλίας «Διαρκής Κίνηση για την υπεράσπιση των δασών και αλσών του Χαϊδαρίου», που έχει δραστηριοποιηθεί για τη σωτηρία της λίμνης. Η ομορφιά της ζωής συνυπάρχει με το μαύρο του θανάτου. «Δυστυχώς, στις μέρες που παρατηρώ τη λίμνη έχω δει πουλιά να αφήνουν την τελευταία τους πνοή πάνω στις καλαμιές, προφανώς λόγω των τοξικών ουσιών».
Οι πηγές της ρύπανσης περιγράφονται από Μελέτη του Ινστιτούτου Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (2006), ύστερα από παραγγελία του Δήμου Ασπροπύργου: Οι εγκαταστάσεις των διυλιστηρίων των ΕΛ.ΠΕ., οι δεξαμενές πετρελαίου της Ελινόιλ και οι αποθήκες καυσίμων του παρακείμενου στρατοπέδου (Ξηρογιάννη). Σύμφωνα με τη μελέτη, υπόγεια διαρροή από τις δεξαμενές των διυλιστηρίων οδήγησε σε ρύπανση πετρελαίου. «Από τον βυθό της λίμνης αναβλύζει πετρέλαιο, ενώ σε πολλά σημεία είναι σαν να σαπίζει η Φύση», τονίζει ο κ. Κόκκινος. Σε έκθεση που έχει συντάξει η Διαρκής Κίνηση και ο Οικολογικός Πολιτιστικός Σύλλογος Χαϊδαρίου ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. σημειώνεται επίσης η «συνεισφορά» στη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα των στραγγισμάτων των ΧΥΤΑ Ανω Λιοσίων και Φυλής, ενώ δεν λείπει και ο από αέρος βομβαρδισμός από αιωρούμενα μικροσωματίδια και υδρογονάνθρακες, που «ξερνούν» οι καμινάδες της γειτονικής βιομηχανικής ζώνης. Τα πλωτά φράγματα που έχουν τοποθετηθεί στην επιφάνεια του νερού, μια αντλία που έχουν τοποθετήσει τα ΕΛ.ΠΕ. για να αντλούν το πετρέλαιο και άλλα μέτρα (από ΕΛ.ΠΕ. και Νομαρχία) έχουν μειώσει κάπως τις ποσότητες των ρύπων αλλά δεν επαρκούν.

Υπό καθεστώς προστασίας
Κι όμως, η περιοχή βρίσκεται υπό καθεστώς προστασίας! Ολόκληρη η λίμνη Κουμουνδούρου και 50 μέτρα περιμετρικά έχουν χαρακτηριστεί ως «ζώνη περιαστικού πάρκου», ενώ από το 1974 έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος! Κι όχι τυχαία καθώς η λίμνη είναι η μία από τις δύο Λίμνες των Ρειτών, που ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τα Ελευσίνια Μυστήρια και την Ιερά Οδό. Η βόρεια λίμνη των Ρειτών, αφιερωμένη στη Θεά Δήμητρα, αποξηράνθηκε το 1970 για να αναπτυχθεί η μονάδα όπου σήμερα είναι τα διυλιστήρια των ΕΛ.ΠΕ.. Η λίμνη Κουμουνδούρου ήταν αφιερωμένη στην Περσεφόνη, ενώ κοντά της βρίσκονται τα ερείπια του πρώτου φάρου στον ελλαδικό χώρο. Πρόσφατα, η Γ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων σημειώνει, σε απάντησή της στον Δήμο Ασπροπύργου, ότι «η ευρύτερη περιοχή, γύρω από τη λίμνη Κουμουνδούρου, εντάσσεται στην αρχαία τοπογραφία, αποτελεί ιστορικό τοπίο, και παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, στοιχεία, δηλαδή, που δεν πρέπει να καταστραφούν από βιομηχανικές - βιοτεχνικές χρήσεις»! Κι όμως, εδώ και 34 χρόνια, η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβάλει ένα καθεστώς προστασίας, ακριβώς στην είσοδο της Αθήνας!
Κατά καιρούς η Πολιτεία διαμόρφωνε προγράμματα ανάδειξης του χώρου. Το 1991, ο Οργανισμός Αθήνας, στο πλαίσιο της «Ανάπλασης της Δυτικής Πύλης», προέβλεπε καθαρισμό της λίμνης, διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου για ήπια αναψυχή και ελαφρά άθληση, δενδροφύτευση κ.λπ. Τίποτα δεν υλοποιήθηκε. Τα μέτρα εξαγγέλθηκαν ξανά πριν από το 2004, για να έχουν την τύχη που είχαν τα περισσότερα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων για το περιβάλλον: έμειναν στα χαρτιά... Πρόσφατα, η Γ΄ Εφορεία επανήλθε με προτάσεις για εκπαιδευτικό μονοπάτι, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ανάδειξη του αρχαίου Φάρου κ.λπ. Προφανώς φαντάζεστε την τύχη τους.

Και άλλες δεξαμενές
Κι όμως, νέες δυνατότητες δημιουργεί η πιθανή απομάκρυνση του γειτονικού στρατοπέδου Ξηρογιάννη. Μπορεί να σταματήσει μια πηγή ρύπανσης και να απελευθερωθεί χώρος για πράσινο. Την ίδια ώρα, όμως, έρχεται το Υπουργείο Ανάπτυξης και συζητάει τη μετεγκατάσταση δεξαμενών πετρελαιοειδών από το Πέραμα στο στρατόπεδο! Συγκεκριμένα, το ΥΠΑΝ διερευνά τη δυνατότητα να φέρει δεξαμενές χωρητικότητας 250.000 κυβικών μέτρων, με συνολική επιφάνεια 110.000 - 160.000 τετραγωνικά μέτρα. «Εξετάζουμε όλες τις πιθανές περιοχές για τη μετεγκατάσταση των δεξαμενών από το Πέραμα», είπε στην «Κ» ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Ανάπτυξης κ. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης. «Είχαμε παλαιότερα εξετάσει και το στρατόπεδο Ξηρογιάννη. Η τελική απόφαση θα ληφθεί με συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών, οικονομικών, τεχνικών και κοινωνικών όρων». Πάντως, όπως καταγγέλλουν οι κάτοικοι, ο υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Σταύρος Καλαφάτης έχει δηλώσει στη Βουλή ότι η περιοχή καλύπτει όλες τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από το ΥΠΑΝ, χωρίς να αναφερθεί στο περιβάλλον. Πάντως, ο Δήμος Ασπροπύργου και άλλοι δήμοι της περιοχής έχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους.
Για δεκαετίες, η Λίμνη Κουμουνδούρου αντιμετωπίστηκε σαν χαβούζα αποβλήτων. Σήμερα όμως που η ζωή απρόσμενα αντιστέκεται στα μολυσμένα της νερά, που οι κάτοικοι της πρωτεύουσας και του ταλαιπωρημένου Θριάσιου Πεδίου επιθυμούν να ανακτήσουν κάθε φυσική όαση, η Λίμνη Κουμουνδούρου αξίζει ένα καλύτερο μέλλον. Για να μην πούμε οριστικά (όχι χωρίς συνέπειες για όλους μας) «Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της Γης»...
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Στο Κατάκολο, εξοχικά και βίλες παίρνουν τη θέση των πεύκων

Εριξαν στα δέντρα δηλητήριο, για να «αδειάσουν» το δάσος

Του Σπυρου Καραλη

Το βουνό στο Κατάκολο, ένα από τα ελάχιστα πια «ζωντανά» δάση της Ηλείας, απειλείται σοβαρά όχι από εμπρηστές, αλλά από οφθαλμοφανείς αυθαιρεσίες που εάν δεν ανασχεθούν άμεσα, θα πλήξουν οριστικά (και εκεί) το φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, πρόσφατα στην κορυφογραμμή έκανε την εμφάνισή της υπερμεγέθης τριώροφη οικοδομή για να στεγάσει στο μέλλον ξενοδοχειακή μονάδα, ενώ ακολούθησαν τρεις ακόμα αιτήσεις για κατασκευή παρόμοιων κτιριακών συγκροτημάτων στο βουνό. Η συγκεκριμένη οικοδομή, που με τον όγκο της κυριαρχεί στην καταπράσινη πλαγιά, στάθηκε αφορμή για να αναδειχθεί σειρά παρατυπιών που χρόνια τώρα συντελούνται ιδιαίτερα στην πίσω πλευρά του βουνού, τη μη θεατή στον επισκέπτη…

Πισίνες και κεραίες

Ενώ, λοιπόν, το σύνολο του βουνού έχει χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και περιοχή ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας, καθώς εκεί βρίσκεται η αρχαία Φειά, χαράσσονται και σχεδιάζονται δρόμοι εις βάρος του πρασίνου, γίνονται περιφράξεις δασικών τμημάτων με την ανοχή κάποιων, ξεφυτρώνουν «βιολογικοί ελαιώνες» με πισίνα και κεραία κινητής τηλεφωνίας και, φυσικά, διάφορα κτίσματα. Απέναντι στη συντελούμενη καταστροφή του φυσικού τοπίου, τα στόματα στην Ηλεία παραμένουν κλειστά – υπό τον φόβο αντιποίνων, ψιθυρίζουν πολλοί. Είναι πρόσφατη η άγρια επίθεση που δέχθηκε ο ανταποκριτής της «Ελευθεροτυπίας», Μάκης Νοδάρος, από αγνώστους επειδή δημοσιεύματά του ενοχλούσαν. Η κατάσταση είναι ήδη εκτός ελέγχου καθώς το βουνό έχει ήδη υποστεί τεμαχισμό, αγροτεμάχια και οικόπεδα πωλούνται, η άναρχη δόμηση επελαύνει, η άλλοτε πλούσια βλάστηση μετατρέπεται σταδιακά σε ελαιόδενδρα ενώ ολόκληρες εκτάσεις πρασίνου αποψιλώνονται με διάφορα προσχήματα ώστε να χτιστούν σπίτια και εξοχικά. Και τα ερωτήματα είναι πολλά.

- Γιατί ανοίγονται δρόμοι 8–10 μέτρων στο δάσος;
- Γιατί, όταν κόπηκαν δένδρα με τη δικαιολογία της πυροπροστασίας, τα πέταξαν δίπλα στους δρόμους δημιουργώντας τεράστιες στίβες ξεραμένων κλαδιών/δέντρων που ένα τσιγάρο μπορεί να τα μετατρέψει σε φλεγόμενες μπάλες;
- Οι ζώνες πυροπροστασίας, με τι περιβαλλοντικές προδιαγραφές και μελέτες έγιναν;
- Η περιοχή Γερμανικά, όπου έχτισαν Γερμανοί, σε ποιον ανήκε και πώς πωλήθηκαν τόσα στρέμματα;
- Τι ιδιοκτησιακό καθεστώς υπάρχει, ποιος έχει τα στρέμματα και τα πουλάει;

Ο δασάρχης Πύργου, Παν. Κορισιάνος, σε συνομιλία με την «Κ» αρνείται κάθε παρανομία, σημειώνοντας ότι όλες οι οικοδομικές δραστηριότητες είναι νόμιμες και για τις όποιες αυθαιρεσίες έχουν κατατεθεί μηνύσεις. «Εμείς εδώ έχουμε δημοκρατία…», λέει αποφθεγματικά στην «Κ».

Καυστική ποτάσα
Οι τρόποι που χρησιμοποιούνται για να «αδειάσουν» το δάσος από τα πεύκα και στη συνέχεια να κτίσουν, ομολογουμένως εκπλήσσει δυσάρεστα, κι αν ο επισκέπτης παρατηρήσει ανάμεσα στο καταπράσινο δάσος να ξεπροβάλλουν ξερά πεύκα, η αιτία δεν είναι κάποια ασθένεια που προσβάλλει τα δένδρα. Πριν από έναν μήνα, δασοπόνος πραγματοποίησε αυτοψία στην περιοχή του Αγίου Ανδρέα διότι παρατήρησε ότι υπήρχαν πεύκα τα οποία είχαν αρχίσει να ξεραίνονται. Μετά τον απαιτούμενο έλεγχο διαπίστωσε ότι κάποιοι είχαν χαρακώσει τους κορμούς των δέντρων και είχαν ρίξει καυστική ποτάσα(!) ώστε να νεκρωθούν. Για τη διαλεύκανση της υπόθεσης διεξάγεται έρευνα προκειμένου να εντοπιστούν οι υπεύθυνοι και ήδη έχει συνταχθεί μηνυτήρια αναφορά κατά αγνώστων για δολιοφθορά. «Θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να προστατεύσουμε το δάσος», δηλώνει στην «Κ» ο δήμαρχος Πύργου, Μάκης Παρασκευόπουλος. «Εχουμε ήδη ζητήσει την παρέμβαση του ΥΠΕΧΩΔΕ για να ανακληθεί ο τρίτος όροφος του ξενοδοχείου που κατασκευάζεται στην κορυφογραμμή», λέει, εκφράζοντας παράλληλα την έκπληξή του όταν θέτουμε υπόψη του τις λοιπές αυθαιρεσίες που εξελίσσονται στο βουνό στο Κατάκολο, όπως τις απαθανάτισε και ο φωτογραφικός φακός της «Κ».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ