Οι μέλισσες αναγνωρίζουν πρόσωπα, όπως εμείς...

Τα συμπέρασμα ομάδας επιστημόνων από το πανεπιστήμιο της Τουλούζης
The New York Times
Ο εγκέφαλος της μέλισσας έχει ένα εκατομμύριο νευρώνες. Είναι, δηλαδή, ελάχιστοι σε αριθμό αν σκεφτεί κανείς ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει εκατό δισεκατομμύρια. Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη, αναφέρει ότι αυτό το ωφέλιμο αλλά όχι ιδιαίτερα συμπαθές έντομο, μπορεί να αναγνωρίσει πρόσωπα και μάλιστα με τον ίδιο τρόπο που το επιτυγχάνουμε και εμείς.
Οι μέλισσες και οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την τεχνική του «παζλ» συνδέοντας, σαν να είναι παιδικό παιχνίδι, τα ξεχωριστά συστατικά στοιχεία του προσώπου, τα μάτια, τα αυτιά, τη μύτη και το στόμα έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα αναγνωρίσιμο μοντέλο. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο της Τουλούζης και η σχετική μελέτη δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση The Journal of Experimental Biology. «Στην πραγματικότητα καταφέρνουν να συνδυάσουν σωστά όλα τα στοιχεία που διαθέτουν», εξηγεί ο Μάρτιν Τζιουρφά, καθηγητής Βιολογίας των νευρώνων στο πανεπιστήμιο της Τουλούζης, ο οποίος συνυπογράφει τη σχετική μελέτη.
«Διαθέτουν, δηλαδή, την ίδια ικανότητα που βοηθά τους ανθρώπους να διαπιστώσουν ότι μία κινεζική παγόδα και ένα ελβετικό σαλέ μπορεί να είναι αμφότερα κατοικίες. Βλέπουμε δύο κάθετες γραμμές που έχουν μία στέγη η οποία μοιάζει με καλύβα», εξηγεί ο καθηγητής Τζιουρφά, «και καταλήγουμε ότι αμφότερα είναι σπίτια».

Σειρά εικόνων
Για τις ανάγκες της μελέτης τους ο δρ Τζιουρφά και οι συνεργάτες του δημιούργησαν μία σειρά εικόνων τις οποίες ζωγράφισαν με το χέρι. Κάποιες απεικόνιζαν πρόσωπα και οι υπόλοιπες άλλα αντικείμενα. Μπροστά από τις ζωγραφιές που απεικόνιζαν πρόσωπα οι ερευνητές τοποθέτησαν μπολ με ζαχαρόνερο. Αντίθετα, μπροστά σε όσες απεικόνιζαν άλλα αντικείμενα τοποθετήθηκαν μπολ με καθαρό νερό.
Επειτα από μερικά αποτυχημένα ταξίδια στα μπολ που δεν διέθεταν ζάχαρη, οι μέλισσες έμαθαν να επιλέγουν τα πρόσωπα όπου υπήρχαν τα μπολ με το ζαχαρόνερο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο οι εικόνες, όσο και τα σκεύη καθαρίζονταν έπειτα από κάθε επίσκεψη των εντόμων έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μέλισσες χρησιμοποιούσαν οπτικά ίχνη για να βρουν τον δρόμο τους και δεν άφηναν στα σημεία της αρεσκείας τους μυρωδιές που θα τους επέτρεπαν να επιστρέψουν εκεί.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μέλισσες μπορούσαν να διακρίνουν τα πρόσωπα και να ξεχωρίσουν τελικά ποιες εικόνες θα μπορούσαν να έχουν μπροστά τους ζαχαρόνερο και ποιες όχι.
Επειτα από αρκετές ώρες εκπαίδευσης, οι μέλισσες επέλεγαν τα «σωστά» πρόσωπα κατά 75%.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι θα ήθελαν η έρευνά τους να χρησιμοποιηθεί από επιστήμονες που ασχολούνται με την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων.
«Αν οποιοσδήποτε βρίσκει την εργασία μας ενδιαφέρουσα και μπορεί να την εφαρμόσει κατά τρόπο ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια στα αεροδρόμια, θα μας ευχαριστούσε παρά πολύ», ομολογεί ο δρ Αντριαν Ντάιερ του πανεπιστημίου Μόνας της Αυστραλίας που συνυπογράφει τη μελέτη. Και προσθέτει ότι «οι διάφοροι μηχανισμοί που αποκρυπτογραφήθηκαν έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον».

Εξαιρετικά περίπλοκο
Ο δρ Τζιουρφά εξηγεί ότι η μελέτη ενός τόσο μικρού πλάσματος, όπως είναι η μέλισσα, μας βοήθησε να κατανοήσουμε ότι δεν είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός εξαιρετικά περίπλοκου νευρωνικού συστήματος για να διακρίνουμε μεταξύ αντικειμένων. Και βέβαια αυτή η διαπίστωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί αρκετά στην τεχνολογία
«Πιστεύουμε ότι μέσα από την επαναλαμβανόμενη έκθεση μπορούμε να εκπαιδεύσουμε κάποιες συσκευές να βρίσκουν ορισμένα οπτικά πρότυπα και να μπορούν να κατανοήσουν ότι αυτό είναι μία μοτοσικλέτα ή αυτό είναι ένας σκύλος».

Δύσκολο πρόβλημα που αναζητεί λύση
Η μελέτη που έγινε στις μέλισσες, αν και είναι πολύ ενδιαφέρουσα, δεν κατάφερε να επιλύσει τα πιο δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τεχνικοί που ασχολούνται με την κατασκευή συστημάτων ασφαλείας. Το δυσκολότερο πρόβλημα είναι η κατασκευή ενός συστήματος που μπορεί να αναγνωρίσει ένα πρόσωπο παρά την πάροδο του χρόνου, εξηγεί ο δρ Ντέιβιντ Φόρσαϊθ καθηγητής επιστήμης των υπολογιστών στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, λοιπόν, είναι η κατασκευή ενός συστήματος που θα μπορεί να αναγνωρίζει τα πρόσωπα παρότι μάκρυναν τα μαλλιά τους, φορούν γυαλιά ηλίου ή απλώς απέκτησαν ρυτίδες λόγω της γήρανσης. Αυτά μπορεί να τα κάνει ένας άνθρωπος με ευκολία αλλά δεν μπορούμε, επί του παρόντος, να τα «διδάξουμε» στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. «Θεωρώ άκρως αμφίβολο ότι οι μέλισσες μπορούν να κάνουν αυτή τη διάκριση», λέει ο δόκτωρ Φόρσαϊθ. «Ομολογώ ότι θα μου έκανε τρομερή έκπληξη αν τα κατάφερναν»».
Οπως και να έχει, είναι σημαντική η πρόσθεση νέων στοιχείων στην επιστήμη αναγνώρισης προσώπων, μέσα από τη μελέτη των ζώων.
Ενώ οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν μεγάλη ικανότητα αναγνώρισης χαρακτηριστικών προσώπων δεν έχει καταστεί δυνατή η κατασκευή μιας συσκευής που μπορεί με απόλυτη ασφάλεια να αναγνωρίσει και να ταυτοποιήσει τα πρόσωπά μας.
«Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για τον τρόπο με τον οποίο αναγνωρίζουμε κάποιο πρόσωπο, αν και μας είναι κάτι πολύ χρήσιμο και μας βοηθά να λάβουμε αποφάσεις για τον κόσμο που μας περιβάλλει», τονίζει ο δρ Φόρσαϊθ. Και κάθε έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι εξαιρετικά πολύτιμη.
KAΘΗΜΕΡΙΝΗ