Η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ

Δέκα απαντήσεις για όσα συζητούν 190 χώρες του πλανήτη αυτές τις μέρες στη σύνοδο του ΟΗΕ, στο Πόζναν της Πολωνίας

Των Τανιας Γεωργιοπουλου - Γιαννη Ελαφρου

Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Τι την προκαλεί; Ποιες είναι οι συνέπειες για τον πλανήτη και τελικά για εμάς τους ανθρώπους; Τι πρέπει να κάνουμε για να σταματήσει και γιατί επιτέλους δεν το κάνουμε; Οι κυβερνήσεις θα λάβουν τελικά τα μέτρα που πρέπει ή 40 χώρες θα βυθιστούν στη θάλασσα; Αρκεί να κοιτάξουμε το θερμόμετρο μόλις δύο εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα για να συνειδητοποιήσουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και μας αφορά. Οσα συμβαίνουν στο Πόσναν στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που ξεκίνησε στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας και θα ολοκληρωθεί στις 12 Δεκεμβρίου, θα καθορίσουν τη γεωγραφία της γης τις επόμενες δεκαετίες.

1. Τι συμβαίνει αυτές τις μέρες στο Πόζναν;

Συνέρχεται από 1 - 12 Δεκεμβρίου η 14η Διεθνής Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για τον τελευταίο σταθμό πριν από τη Συνδιάσκεψη στην Κοπεγχάγη, τον Δεκέμβριο του 2009, όπου είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί η συμφωνία που θα αντικαταστήσει τη σύμβαση του Κιότο (λήγει το 2012).

2. Τι χαρακτηρίζουμε κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική αλλαγή είναι η απορρύθμιση του κλίματος της γης που οφείλεται στην υπερβολική συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα -διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μεθάνιο (CH4), υποξείδιο του αζώτου (N2O), υδροφθοράνθρακες (HFC), υπερφθοράνθρακες (PFC) και εξαφθοριούχο θείο (SF6)- εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα αέρια αυτά δημιουργούν ένα προστατευτικό σώμα γύρω από τη γη, διατηρώντας τη θερμοκρασία σε «κανονικά» επίπεδα για τη συνέχιση της ζωής. Η αύξηση της συγκέντρωσής τους δημιουργεί ωστόσο το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» και κατ' επέκταση την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.

3. Πώς πιστοποιείται η κλιματική αλλαγή;

Τα 10 θερμότερα έτη από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή των* θερμοκρασιών (1861) ήταν η τελευταία δεκαετία. Επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ο 20ός αιώνας ήταν ο θερμότερος τα τελευταία 600 χρόνια.

4. Ποιες θα είναι οι συνέπειές της;

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη είναι μόνο η αρχή. Ακολουθεί έξαρση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι πλημμύρες, οι τυφώνες και οι ξηρασίες. Επιπλέον αναμένεται άνοδος της στάθμης της θάλασσας, που σύμφωνα με την ΙPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές) εκτιμάται ότι μπορεί να είναι από 15 έως και 95 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα. Ολόκληρες παραλιακές περιοχές θα εξαφανιστούν. Εκτιμάται ότι το 1/3 των ζωντανών οργανισμών βρίσκεται σε κίνδυνο. Σημαντικές αναμένονται οι επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία.

5. Ποιες δραστηριότητες συμβάλλουν;

Τα αέρια του θερμοκηπίου παράγονται κυρίως από τη χρήση ορυκτών καυσίμων για τις μεταφορές, τη θέρμανση και γενικότερα την παραγωγή ενέργειας. Το 24% των ενεργειακών εκπομπών οφείλεται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, το 14% στις μεταφορές και στο 8% στην ενέργεια που καταναλώνεται από τα κτίρια και τη βιομηχανία. Ωστόσο, υπάρχουν και μη ενεργειακές εκπομπές όπως οι εκπομπές από τα απόβλητα (3%), τη γεωργία (14%) και τη χρήση γης (18%).

6. Τι προέβλεπε το Πρωτόκολλο του Κιότο;

Οι βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες μέσω του πρωτοκόλλου αναλάμβαναν την υποχρέωση να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου την περίοδο 2008 - 2012 σε ποσοστό 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Η Ε.Ε. υπέγραψε το πρωτόκολλο το 2002 αναλαμβάνοντας την υποχρέωση για μείωση των συνολικών εκπομπών κατά 8% έως το 2010. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα όφειλε να μην αυξήσει τις εκπομπές της περισσότερο από 25%. Κάθε χώρα προκειμένου «να επιτύχει το στόχο» μπορεί να αγοράσει δικαιώματα εκπομπών από άλλη χώρα που έχει μειωμένες εκπομπές. Η ΔΕΗ προβλέπει κονδύλι ύψους 56,9 εκατομμυρίων ευρώ για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών.

7. Το Κιότο ήταν αποτελεσματικό;

Οι στόχοι του Κιότο, αν και ιδιαίτερα μετριοπαθείς, δεν φαίνεται να επιτυγχάνονται. Η πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή έδειξε ότι τη δεκαετία του '90 υπήρξε ελάχιστη μείωση εκπομπών στις βιομηχανικές χώρες κυρίως λόγω της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ και της αποβιομηχάνισης που ακολούθησε. Από το 2000 έως και το 2006, όμως, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου 40 ανεπτυγμένων χωρών παρουσίασαν 2,3% αύξηση. Ετσι κι αλλιώς, οι ΗΠΑ (στις οποίες αναλογούσαν πάνω από το 25% των εκπομπών του πλανήτη) δεν επικύρωσαν ποτέ το Πρωτόκολλο - ενώ χώρες με διαρκώς αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κ.λπ., δεν συμμετείχαν καν στη συμφωνία.

8. Πόσο πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές;

Για να συγκρατηθεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης στους 2 βαθμούς Κελσίου (σήμερα βρίσκεται στους 0,7) και να έχουμε «μικρές» συνέπειες δεν πρέπει οι συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα να ξεπεράσουν τα 500 μέρη ανά εκατομμύριο. Σήμερα υπολογίζονται σε περίπου 450 μέρη CO2 ανά εκατομμύριο. Πριν από τη βιομηχανική επανάσταση (19ος αιώνας) οι συγκεντρώσεις δεν ξεπερνούσαν τα 285 μ.α.ε. Με βάση αυτή την ανάγκη, η Διεθνής Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στο Μπαλί, τον Δεκέμβριο του 2007, έθεσε στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 50% μέχρι το 2050. Αυτό σημαίνει ότι ειδικά οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους μέχρι και 80%, έως το 2050 σε σχέση με το 1990. Σύμφωνα με τον λόρδο Στερν (Βρετανό οικονομολόγο που συνέταξε για λογαριασμό της βρετανικής κυβέρνησης έκθεση για τις οικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής) οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να φτάσουν στο σημείο να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια με μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

9. Τι στόχους έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση;

Μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20%, παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά 20% (η Ελλάδα που σήμερα βρίσκεται λίγο κάτω από 10% θα πρέπει να φτάσει το 20%) έως το 2020. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκεται υπό διαβούλευση αυτή την εποχή ανάμεσα στο Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος.

10. Εμπόδιο για το κλίμα η οικονομική κρίση;

Η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει σκεπτικισμό σε σχέση με τα φιλόδοξα σχέδια για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Χαρακτηριστικά, τα αυτοκίνητα ευθύνονται για το 12% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ομως οι αυτοκινητοβιομηχανίες αντιδρούν στα προτεινόμενα από την Επιτροπή μέτρα για την παραγωγή αυτοκινήτων με μειωμένες εκπομπές. Πολλοί, ωστόσο, κρίνουν ότι η οικονομική κρίση μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την ανάπτυξη μιας άλλης... ανάπτυξης. Πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργοδοτών έδειξε ότι «πράσινες επενδύσεις» ύψους 630 δισ. δολαρίων θα δημιουργήσουν 20 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2030.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ